Oziljci

[tamaraft]

Većina tehnika ublažavanja neprihvatljivih ožiljaka sprovodi se rutinski u dermatološkim ambulantama

Ožiljci su prirodni proces zaceljenja u cilju obnavljanja zaštitne funkcije kože. Posledica su procesa zaceljenja nakon hirurških zahvata ili ozleda, rana uzrokovanih nekim bolestima (infekcije, autoimune bolesti), akni, kao i nakon opekotina ili smrzotina.
Hemijski učinak kiselina ili baza uzrokuje hemijske opekline, nekrozu kože, pa tako i ožiljavanje. Do istih promena može dovesti i radijacija visoke energije.

Ožiljak uvek nastaje nakon oštećenja bazalne membrane koja odvaja površinski sloj kože (epidermis) i dublji deo (dermis).

Zaceljenje bez ožiljka nastaje jedino u slučajevima kad je oštećen samo epidermis, kao što je u slučaju površinske abrazije.

Veličina ožiljka na koži zavise od veličine rane, duzini zaceljenja, o tome prati li prirodne nabore kože, ali i o reakciji kože na traumu.

Nastanak ožiljka je specifičan proces, u kojem biohemijska i histološka zbivanja dovode do zaceljenja u najkraćem mogućem roku. Svakako da vreme azceljenja rane može varirati, što zavisi od brojnih okolnosti, koje pre svega obuhvataju način nastanka i tip rane, kao i postojeće poremećaje u zaceljenju.


Što karakterishe ožiljak

- Nikad ne potamni (jer u procesu cijeljenja ne dolazi do regeneracije melanocita).

- Kožni adneksi (dlake, lojnice i znojnice) takođe se ne obnavljaju.

- Elastičnost ožiljka je smanjena, a javlja se i sklonost otvrdnuću i kontrakcijama (ako su ožiljkom zahvaćene veće površine ili se nalazi u predelu zglobova).

- Najpre je crven, a potom izblijedi. Ožiljci su duze vreme crveni ili crveno-ljubičasti (uglavnom nekoliko meseci nakon zahvata na koži).
Na to se ne može terapijski uticati, nego je potrebno vreme da obojenost nestane, nakon čega postaju bledi.




Ponovimo kako rana zaceljuje

Rana zaceljuje u tri faze:

1. eksudativna i
2. apsorptivna faza koja obuhvata upalnu reakciju u cilju obrane od infekcije i uklanjanja odumrlih celija;
3. proliferativna faza predstavlja formiranje granulacijskog tkiva i sintezu kolagena; faza epitelizacije je potpuno prožimanje ožiljka kolagenom.

Bilo koja faza u procesu zaceljenja rane može biti poremećena uticajem lokalnih (infekcije, hematom, edem, strana tela, hronične iritacije) i opshtih chinilaca (dob, debljina, anemija, hormonski učinci, šećerna bolest, sistemske autoimune bolesti, lekovi).

Uklanjanje nepovoljnih činilaca, ako je moguće, svakako pridonosi prevenciji razvoja kozmetski neprihvatljiva ožiljka.
Formiranje ožiljnog tkiva katkad može biti poremećeno iz nama nepoznatih razloga.
U slučaju razvoja atrofičnih ožiljaka (vrlo tanke površine i često uleknutih), područje ožiljavanja je samo delimično ispunjeno ožiljnim tkivom, a kožne strukture ispod epitelijalnog pokrova nisu celovite.

Nasuprot atrofičnim ožiljcima, proces ožiljavanja može rezultirati hipertrofičnim ožiljcima i keloidima.

Opshte karakteristike, prema kojima se ožiljak razlikuje od okolne kože, mogu biti manje ili jače izražene.

Ovisno o intenzitetu tih karakteristika, određuju se kozmetska i funkcionalna svojstva ožiljka te daljnji tretman.



Poremećene formacije


Za razliku od atrofičnih ožiljaka, veći kozmetski problem uglavnom predstavljaju hipertrofični ožiljci i keloidi, koji su posledica prekomerna stvaranja vezivnog tkiva.

Hipertrofične ožiljke karakterizira prekomerno stvaranje vezivnog tkiva iznad nivoa kože (slika 1), ali samo u liniji reza, odnosno ožiljka, a kod keloida prekomerno stvaranje vezivnog tkiva nastaje izvan linije ožiljka i zahvata okolno zdravo tkivo.

Takvi ožiljci ne nastaju odmah nakon traume ili skidanja šava posle operativnog zahvata, nego se postupno razvijaju tokom šest meseci do godine dana.

Histološke i biohemijske studije potvrdile su razliku između zdrave kože, hipertrofičnih ožiljaka i keloida.

Hipertrofični ožiljci karakterizirani su povišenim stvaranjem kolagena i proteoglikana, jer je ravnoteža između sinteze i razgradnje kolagena poremećena u korist njegove sinteze.

Predisponirajući činioci koji dovode do razvoja hipertrofičnih ožiljaka i keloida su različiti, a obuhvataju tip kože (češći kod tamnije kože), mlađu životnu dob (mlada koža sklona je prekomernom zaceljenju rane), anatomsku lokalizaciju (prsa, rameni obruč i gornji deo leđa, a u donjem delu leđa češće nastaju atrofični ožiljci), porodichnu predispoziciju, uticaj hormona (estrogeni, tiroksin) te ženski pol.


Da ožiljci ne ostanu kozmetski problem...

Zbog kozmetskog narušavanja i najmanji ožiljci mogu imati veliki fiziološki i psihološki uticaj na bolesnika. Stoga su razvijene određene tehnike koje mogu umanjiti kozmetski neprihvatljive ožiljke.

Većina tih postupaka provodi se rutinski u dermatološkim ambulantama, uz lokalnu anesteziju, ovisno o postupku.

Samo neki ožiljci, npr. nakon opekotina, zahtevaju opshtu anesteziju i hospitalizaciju u klinikama za plastičnu hirurgiju. Valja istaknuti da nijedan ožiljak ne može biti u potpunosti "izbrisan" s površine kože te da niti jedna tehnika ne može dovesti izgled kože u stanje kao prije ozlede, odnosno ožiljavanja.

Najvažniji korak u tretmanu ožiljka je konzultacija s dermatologom i spoznaja što bolesnika kod ožiljka najviše uznemirava.

Sledi odabir najboljeg postupka. S obzirom na to da je svaki ožiljak različit, zahteva i različit pristup.

Neutralni lokalni pripravci - Za njegu ožiljka posle hirurškog tretmana, nakon skidanja šava savetuje se primena različitih neutralnih lokalnih pripravaka ili onih uz dodatak biljnih ekstrakata (npr. ekstrakt Cepae). Koji preparat valja primeniti, određuje dermatolog na temelju kliničkog pregleda.
Naime, upotreba takvih preparata ima dobar učinak na proces obnove te kao takvi mogu dobro uticati na kozmetski učinak ožiljavanja.

Tokom prvih nekoliko meseci svaki ožiljak valja štititi od sunca i koristiti preparate s visokim zaštitnim faktorom.

Krioterapija - "Zamrzavanje" promena na koži, u ovom slučaju ožiljka, tj. njihove površine, što katkad dovodi do smanjenja veličine ožiljka. Najčešće se primenjuje u terapiji ožiljka nakon akni.

Injekcije kortizona - Učinkovite su kod keloida. Dovode do njihova "smekšavanja" i "stanjenja".

Korektivni preparati - Koriste se i savetuju celo vreme do iščeznuća crvenila u ožiljku, a počinju se upotrebljavati nakon skidanja šava.

Dermoabrazija - Označava mehaničko uklanjanje površinskog sloja kože, a namenjena je za ožiljke nakon akni, vodenih kozica, tetovaža, kao i za ublažavanje ožiljka nakon hirurškog tretmana. Uz pridržavanje svih mera opreza i zaštite od sunca, prema preporuci dermatologa, za oporavak kože nakon zahvata obično su potrebno tri nedelje. Kod manjih defekata na koži dovoljan je jedan tretman, a kod dubljih tretmane valja ponavljati.

Laserski tretman (engl. laser resurfacing) - Namenjen je za tretiranje manjih ožiljaka i bora. Oporavak kože traje od dva do tri nedelje, takođe uz obvezno pridržavanja svih mera opreza i zaštite od sunca.

Injekcije kolagena i hijaluronske kiseline - Kolagen, prirodni protein životinjskog porekla, a u novije vreme i biotehnološki proizvedena hijaluronska kiselina (engl. NASHA, nonanimal stabilised hyaluronic acid), koriste se za tretman uleknutih ožiljaka i bora.
Kozmetski zadovoljavajući učinak nastaje odmah, no nije trajan te ga valja ponavljati.
Bolesnici koji boluju od autoimunih bolesti spadaju u grupu bolesnika kod kojih ovaj tretman nije dopušten.

Hemijski piling - Ovaj postupak namenjen je uklanjanju površinskog sloja kože, stoga se preporučuje za tretman plićih ožiljaka nakon akni, a upotrebljava se i kod promena na koži uzrokovanih suncem.
Oporavak kože ovisan je o jačini hemijskog pilinga, a može trajati dve do tri nedelje.
Jačinu hemijskog pilinga određuje dermatolog na temelju kliničke slike.


Na kraju valja istaknuti da sve ožiljke, bez obzira na vrstu traume koja ih je izazvala, valja kontrolirati kod dermatologa, koji će, ovisno o vrsti, pravodobno odrediti vrstu lokalnog pripravka ili tretmana.

Na taj način nastoji se smanjiti mogućnost razvoja hipertrofičnih ožiljaka i keloida, odnosno zadovoljiti kozmetski učinak, naravno do određene mere.

Već je pre istaknuto kako nijedan proizvod i niti jedna metoda ne mogu u potpunosti ukloniti ožiljke, ali ih mogu učiniti glađima i manje vidljivima i na taj način postići sigurnost i zadovoljstvo bolesnika.